Bokeh Là Gì? Nghệ Thuật Tạo Hiệu Ứng Bokeh Siêu Đẹp Trong Nhiếp Ảnh

Bokeh là gì? Theo các chuyên gia nhiếp ảnh tại BH Asia, bokeh đại diện cho một kỹ thuật nhiếp ảnh tinh tế giúp tạo nên những tác phẩm đầy nghệ thuật thông qua hiệu ứng làm mờ nền một cách mềm mại, khiến chủ thể nổi bật lung linh.

1. Bokeh là gì?

Bokeh là thuật ngữ nhiếp ảnh đặc biệt dùng để mô tả chất lượng của hiệu ứng xóa phông (làm mờ hậu cảnh) khiến đối tượng chính trở nên nổi bật hơn nhờ nền hậu cảnh mờ mịn và mềm mượt. Thuật ngữ này xuất phát từ tiếng Nhật "boke" (暈け), có nghĩa là "mờ" hoặc "sương mù", phản ánh chính xác hiệu ứng thị giác mà nó tạo ra. Bokeh không chỉ đơn thuần là làm mờ phông nền mà còn liên quan đến chất lượng của vùng mờ đó - cách ánh sáng được khuếch tán, độ mịn của các vùng chuyển tiếp, và hình dạng của các điểm sáng mờ ảo xuất hiện trong ảnh.

Bokeh là thuật ngữ nhiếp ảnh dùng để mô tả chất lượng của hiệu ứng xóa phông

Các nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp thường đánh giá chất lượng bokeh thông qua hình dạng và độ mềm mại của những điểm tròn mờ xuất hiện trong nền ảnh. Hiệu ứng này tạo ra chiều sâu cho bức ảnh, giúp phân tách chủ thể với môi trường xung quanh, tạo ra một không gian thị giác đầy nghệ thuật và thu hút ánh nhìn của người xem vào đúng điểm mà nhiếp ảnh gia muốn nhấn mạnh.

2. Như thế nào là bức ảnh Bokeh tốt?

Một bức ảnh bokeh chất lượng cao phải thể hiện sự hài hòa hoàn hảo giữa chủ thể được lấy sắc nét và phần nền được làm mờ một cách nghệ thuật. Khi tìm hiểu bokeh là gì, nhiều người thường chỉ chú trọng vào kỹ thuật làm mờ nền nhưng thực tế, đây là sự kết hợp tinh tế giữa nhiều yếu tố tạo nên tổng thể bức ảnh mang tính thẩm mỹ cao, thu hút ánh nhìn và truyền tải được ý đồ nghệ thuật của người chụp. Dưới đây là ba tiêu chí quan trọng để đánh giá một bức ảnh bokeh đạt chuẩn:

2.1. Chủ thể hình ảnh nổi bật và sắc nét

Chủ thể trong bức ảnh bokeh đóng vai trò trung tâm cần được focus đúng điểm, tạo sự sắc nét tuyệt đối và nổi bật so với nền mờ xung quanh. Vị trí của chủ thể phải được sắp xếp theo bố cục hợp lý, thường áp dụng nguyên tắc phân chia khung hình 3×3 hoặc đặt ở trung tâm để tạo điểm nhấn thị giác mạnh mẽ. Để tránh tình trạng chủ thể bị chìm vào nền, nhiếp ảnh gia cần chọn góc chụp và điều kiện ánh sáng tối ưu, tạo sự phản chiếu hài hòa giúp làm sáng và làm nổi bật chủ thể.

2.2. Phông nền mờ ảo và hài hòa

Phần phông nền trong ảnh bokeh đóng vai trò quan trọng không kém phần chủ thể. Một phông nền bokeh chất lượng phải đảm bảo sự phân bố ánh sáng hợp lý - không quá dày đặc gây rối mắt, cũng không quá thưa thớt làm mất đi hiệu ứng bokeh đặc trưng. Các điểm sáng mờ ảo nên có hình dạng tròn đều, mềm mại ở viền, tạo cảm giác mịn màng và tinh tế. Màu sắc của các điểm bokeh cũng cần được cân nhắc để tạo sự hài hòa với tổng thể bức ảnh, không tạo ra những điểm nhấn phân tâm không cần thiết.

2.3. Sự kết hợp giữa chủ thể và nền

Yếu tố cuối cùng quyết định một bức ảnh bokeh đẹp chính là sự hợp nhất giữa chủ thể và ánh sáng phông nền. Hiệu ứng bokeh phải góp phần làm nổi bật chủ thể chứ không phải cạnh tranh với nó về mặt thị giác. Ánh sáng mờ từ nền phải định hướng ánh nhìn của người xem đến chủ thể một cách tự nhiên, tạo cảm giác lung linh, huyền ảo nhưng không làm lấn át vật thể chính. Mối quan hệ này cần được cân nhắc kỹ lưỡng khi chụp để tạo ra một tổng thể hài hòa, nghệ thuật và đáp ứng đúng ý đồ sáng tạo.

Tối giản hậu cảnh, tôn vinh chi tiết

3. Các cách tạo hiệu ứng bokeh siêu đẹp

Để tạo ra những bức ảnh với hiệu ứng bokeh đẹp mắt, các nhiếp ảnh gia cần kết hợp nhiều kỹ thuật và hiểu rõ các nguyên lý quang học đằng sau chúng. Dưới đây là 9 phương pháp hiệu quả giúp bạn sáng tạo những tác phẩm bokeh ấn tượng:

3.1. Sử dụng khẩu độ lớn

Khẩu độ của ống kính đóng vai trò quyết định trong việc tạo ra hiệu ứng bokeh chất lượng cao. Đối với những người mới bắt đầu thường thắc mắc "bokeh là gì", hiệu ứng này phụ thuộc rất nhiều vào khẩu độ lớn (f-stop nhỏ như f/1.8, f/1.4 hoặc thậm chí f/1.2) để tạo ra độ sâu trường ảnh nông, khiến chỉ một phần nhỏ của khung hình được lấy nét trong khi phần còn lại bị làm mờ một cách nghệ thuật. Về mặt kỹ thuật, việc mở rộng khẩu độ cho phép nhiều ánh sáng đi qua ống kính, đồng thời giảm độ sâu trường ảnh, dẫn đến hiệu ứng bokeh mềm mại, đẹp mắt.

Để tận dụng tối đa khẩu độ lớn, bạn nên đặt máy ảnh ở chế độ ưu tiên khẩu độ (A hoặc Av mode), cho phép bạn kiểm soát khẩu độ trong khi máy ảnh tự động điều chỉnh các thông số khác. Điều này giúp bạn tập trung vào việc tạo ra độ mờ bokeh như mong muốn mà không phải lo lắng về việc phơi sáng không đúng.

Khẩu độ của ống kính

3.2. Lựa chọn các điểm có ánh sáng lấp lánh

Ánh sáng đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra hiệu ứng bokeh đẹp mắt. Để hiểu rõ hơn bokeh là gì và cách hoạt động của nó, hãy quan sát cách những điểm sáng trong khung cảnh khi được làm mờ sẽ biến thành những hình tròn mờ ảo đặc trưng của bokeh. Các đô thị về đêm với đèn đường, đèn xe cộ, đèn giao thông tạo ra những điểm sáng lý tưởng cho bokeh lấp lánh. Ngoài ra, các bề mặt phản chiếu như ao hồ, vũng nước dưới ánh mặt trời cũng tạo ra những điểm sáng hoàn hảo cho hiệu ứng này.

Khi chụp trong môi trường thiếu ánh sáng tự nhiên, bạn có thể chủ động tạo ra các điểm sáng bằng cách sử dụng đèn led nhỏ, dây đèn trang trí hoặc thậm chí là giấy bạc được xếp để tạo ra các điểm phản chiếu ánh sáng. Những điểm sáng này, khi nằm ngoài vùng lấy nét, sẽ biến thành những hình tròn bokeh quyến rũ trong bức ảnh cuối cùng.

3.3. Thu hẹp khoảng cách giữa bạn và đối tượng chụp

Khoảng cách giữa máy ảnh và chủ thể ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu ứng bokeh. Nguyên tắc cơ bản là: càng đứng gần chủ thể, hiệu ứng làm mờ background càng rõ rệt. Khi tìm hiểu về bokeh là gì, nhiều người thường bỏ qua yếu tố khoảng cách này. Điều này xảy ra vì khi một đối tượng được đặt ở vị trí cận ống kính, hệ thống quang học sẽ tập trung lấy nét vào chủ thể và cho trường ảnh mỏng hơn, khiến phần nền phía sau bị mờ đi nhiều hơn.

Hiện tượng này tương tự như cách thức hoạt động của mắt người. Khi bạn đưa ngón tay lại gần mắt và tập trung nhìn vào nó, bạn sẽ thấy phần nền phía sau bị mờ nhòe đi. Để tận dụng nguyên lý này, bạn nên tiếp cận chủ thể càng gần càng tốt trong phạm vi khả năng lấy nét của ống kính, đồng thời đảm bảo chủ thể cách xa phông nền để tạo ra sự tương phản giữa vùng nét và vùng mờ.

Thu hẹp khoảng cách giữa bạn và đối tượng chụp

3.4. Cân nhắc với cả tiền cảnh

Một khía cạnh thường bị bỏ qua khi tạo hiệu ứng bokeh là tiềm năng của tiền cảnh (foreground). Nhiều người khi tìm hiểu bokeh là gì thường chỉ tập trung vào cách làm mờ hậu cảnh (background) mà quên rằng với khẩu độ rộng, mọi thứ nằm ngoài mặt phẳng lấy nét - bao gồm cả những vật thể phía trước chủ thể - đều sẽ bị làm mờ. Việc khai thác bokeh ở tiền cảnh có thể tạo ra các lớp chiều sâu thú vị, làm tăng tính nghệ thuật cho bức ảnh.

Các bề mặt phản chiếu như cửa sổ hoặc các vật liệu trong suốt đặt ở tiền cảnh có thể tạo ra hiệu ứng bokeh tiền cảnh ấn tượng. Ánh sáng phản chiếu trên những bề mặt này sẽ lấp đầy không gian phía trước đối tượng, tạo ra một lớp bokeh đẹp mắt. Tuy nhiên, cần lưu ý điều chỉnh góc chụp để tránh các phản xạ không mong muốn làm ảnh hưởng đến chủ thể chính của bức ảnh.

3.5. Gia tăng khoảng cách của chủ thể với phần nền phía sau

Khoảng cách giữa chủ thể và hậu cảnh là yếu tố quan trọng khác ảnh hưởng đến chất lượng bokeh. Khi chủ thể đứng càng xa hậu cảnh, hiệu ứng bokeh càng rõ rệt và hấp dẫn. Nguyên lý này đặc biệt quan trọng khi chụp ảnh chân dung, nơi bạn muốn chủ thể nổi bật hoàn toàn so với nền.

Để tận dụng nguyên lý này, hãy bố trí chủ thể của bạn ở khoảng cách đáng kể từ bất kỳ phông nền nào. Nhiều người thường đặt câu hỏi "bokeh là gì" mà không nhận ra rằng chính khoảng cách này là yếu tố then chốt để giải thích bản chất của hiệu ứng làm mờ nghệ thuật này. Ví dụ, thay vì đặt người mẫu đứng sát tường, hãy đưa họ ra xa khỏi tường ít nhất vài mét. Điều này sẽ tạo ra độ sâu lớn hơn giữa mặt phẳng lấy nét (chủ thể) và hậu cảnh, dẫn đến hiệu ứng bokeh mạnh mẽ hơn, ngay cả khi sử dụng khẩu độ không quá lớn.

3.6. Sử dụng ống kính có tiêu cự dài

Tiêu cự của ống kính ảnh hưởng trực tiếp đến độ sâu trường ảnh và do đó ảnh hưởng đến hiệu ứng bokeh. Nhiều người mới làm quen với nhiếp ảnh thường hỏi "bokeh là gì" và làm thế nào để tạo ra nó - một trong những câu trả lời quan trọng nằm ở việc lựa chọn tiêu cự phù hợp. Với cùng một khẩu độ và khoảng cách tới chủ thể, ống kính có tiêu cự dài (như 85mm, 135mm hoặc 200mm) sẽ tạo ra độ sâu trường ảnh nông hơn so với ống kính tiêu cự ngắn (như 24mm hoặc 35mm), dẫn đến hiệu ứng bokeh mạnh mẽ hơn.

Nếu bạn sử dụng ống kính zoom, hãy điều chỉnh tiêu cự đến mức tối đa để tạo ra hiệu ứng bokeh mềm mại nhất. Đối với những người dùng ống kính cố định (prime lens), việc lựa chọn ống kính có tiêu cự dài như 85mm hoặc 135mm sẽ giúp bạn dễ dàng tạo ra hiệu ứng bokeh đẹp mắt, đặc biệt là trong các bối cảnh chụp chân dung.

3.7. Sử dụng ống kính dài chất lượng cao

Chất lượng của ống kính đóng vai trò quyết định đến vẻ đẹp của bokeh. Ống kính chất lượng cao với thiết kế quang học tinh xảo sẽ tạo ra bokeh mềm mại, đều đặn và đẹp mắt hơn so với ống kính giá rẻ. Điều này giải thích tại sao hai ống kính có cùng thông số kỹ thuật nhưng khác nhau về giá thành có thể tạo ra chất lượng bokeh hoàn toàn khác nhau.

Ống kính dài

Ví dụ điển hình là sự khác biệt giữa ống kính Nikon 18-200mm và Nikon 70-200mm. Mặc dù cả hai đều có thể đạt tiêu cự 200mm, nhưng ống kính Nikon 70-200mm với chất lượng quang học vượt trội sẽ tạo ra hiệu ứng bokeh mịn màng, đẹp mắt hơn nhiều so với ống kính Nikon 18-200mm. Đây là lý do tại sao các nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp thường đầu tư vào những ống kính đắt tiền cho các bộ môn nhiếp ảnh đòi hỏi bokeh chất lượng cao như chụp chân dung hay macro.

3.8. Chú ý đến số lá khẩu của ống kính

Số lượng lá khẩu trong ống kính là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến hình dạng của các điểm bokeh. Các lá khẩu này định hình độ mở của khẩu độ, và do đó ảnh hưởng đến cách ánh sáng đi qua ống kính. Ống kính có nhiều lá khẩu hơn (7, 9 hoặc 11 lá) thường tạo ra các điểm bokeh tròn đều, mềm mại và tự nhiên hơn so với ống kính có ít lá khẩu (5 hoặc 6 lá), vốn tạo ra các điểm bokeh hình đa giác ít mong muốn.

Ngoài số lượng, thiết kế cong của các lá khẩu cũng ảnh hưởng đến chất lượng bokeh. Các lá khẩu cong sẽ tạo ra khẩu độ tròn trịa hơn ngay cả khi khẩu độ được thu nhỏ một chút, duy trì được hình dạng tròn đều của các điểm bokeh. Đây là một trong những lý do khiến các ống kính cao cấp thường có giá thành cao hơn - chúng được thiết kế với số lượng lá khẩu nhiều hơn và có hình dạng cong để tạo ra bokeh đẹp mắt nhất.

3.9. Sử dụng ống kính nhanh nhất

"Ống kính nhanh" là thuật ngữ đề cập đến ống kính có khẩu độ tối đa lớn (f/1.8, f/1.4 hoặc thậm chí f/1.2). Những ống kính này cho phép nhiều ánh sáng đi qua, giúp bạn chụp ở tốc độ màn trập nhanh hơn - do đó có tên "ống kính nhanh". Đặc tính này không chỉ hữu ích trong điều kiện ánh sáng yếu mà còn là yếu tố then chốt để tạo ra hiệu ứng bokeh ấn tượng.

Ống kính nhanh với khẩu độ lớn tạo ra độ sâu trường ảnh cực kỳ nông, dẫn đến hiệu ứng làm mờ mạnh mẽ cho cả tiền cảnh và hậu cảnh. Tuy nhiên, việc làm chủ ống kính nhanh đòi hỏi kỹ năng lấy nét chính xác, vì với độ sâu trường ảnh cực nông, ngay cả sai số nhỏ trong việc lấy nét cũng có thể khiến chủ thể bị mờ không mong muốn.

Với những hiểu biết và kỹ thuật đã được chia sẻ, hy vọng bạn sẽ tìm được chủ đề sáng tạo và tạo ra những bức ảnh bokeh chuyên nghiệp, đầy nghệ thuật như mong muốn. Tại BH Asia, chúng tôi thường nhận được câu hỏi bokeh là gì từ nhiều nhiếp ảnh gia mới, và chúng tôi luôn khuyến khích họ thử nghiệm với các kỹ thuật đã đề cập ở trên. Hãy nhớ rằng, như mọi kỹ thuật nhiếp ảnh khác, việc thành thạo bokeh đòi hỏi thời gian thực hành và kiên nhẫn, nhưng kết quả cuối cùng chắc chắn sẽ xứng đáng với công sức bỏ ra.